یا مهدی زهرا ادرکنی

سبک زندگي اسلامي

واژه سبک زندگي که در ادبيات امروزي به‌مثابة واژه‌اي کليدي مطرح شده است، از نظر لغوي و موارد كاربرد، گسترة وسيعي را در‌بر‌مي‌گيرد؛ يعني از رفتارهاي خاصي که هر فردي براي زندگي خود بر‌مي‌‌گزيند تا رفتارهاي خانوادگي، فاميلي، محلي، شهري، کشوري و بين‌الملل قابل اطلاق است. از اين منظر، مي‌توان سبک زندگي را ويژگي‌هاي رفتاري انسان تعريف کرد و بر اساس اختلاف اين ويژگي‌ها، تعدد سبک‌ها را در نظر گرفت؛ اما اين ويژگي‌ها از ديدگاه‌هاي مختلف قابل تقسيم به اشكال مختلف است؛ گسترة‌ اين تقسيم‌بندي سبک زندگي فردي،‌ خانوادگي،‌ گروه خاص، افراد يك شهر يا منطقه و زندگي‌هاي بين‌المللي را شامل مي‌شود.

نوع ديگر تقسيم‌بندي از نظر عواملي است که در اين ويژگي‌ها مؤثر است؛ يعني گاهي عوامل طبيعي، اقليمي و جغرافيايي مانند نوع آب و هوا يا غذاها يا لباس و عوامل اجتماعي و تاريخي در آن مؤثر است. در نهايت، عوامل فرهنگي يا به تعبير ديگر عوامل ارزشي منشأ اين تقسيم‌‌بندي مي شود؛ يعني روش‌هاي زندگي جوامع مختلف را ارزش‌گذاري، و بر اين اساس خوب يا بد بودن كاري را مشخص مي‌‌كنند كه نتيجه آن انتخاب روش خوب است. بحث‌هايي که امروزه، به‌ويژه پس از سخنان مقام معظم رهبري، مطرح شده است، صرفاً يک بحث توصيفي و تاريخي نيست؛ بلکه منظور اين است که سبک‌هاي زندگي را بررسي و ارزش‌يابي، و سبك صحيح را مشخص كنيم.

وقتي پسوند اسلامي نيز بدان افزوده مي‌شود، بدان معناست که معيار سنجش آن، ‌ارزش‌هاي اسلامي است. پس واژة سبک زندگي اسلامي مي‌تواند متضمن اين ويژگي‌ها باشد كه فرد مورد نظر نيست؛‌ بلکه منظور يک رفتار جمعي و اجتماعي است. در مسائل اجتماعي نيز همة افراد ملحوظ نيستند و معمولاً روش رايج در جامعه بررسي مي‌شود. البته چه‌‌بسا استثناهايي نيز وجود داشته باشد يا بخش زيادي از آن جامعه اين روش را نداشته باشند. اين نيز ويژگي بحث‌هاي اجتماعي است. واژة اسلامي‌ نيز تصريح دارد كه بايد از ديدگاه ارزشي به مسئله بنگريم و صرفاً‌ توصيفي نيست. هدف‌مان اين است كه روشن سازيم بايد چه نوع زندگي‌‌اي داشته باشيم و چه سبکي غلط است كه از آن دوري کنيم. البته معيار ارزشيابي‌مان نيز ارزش‌هاي اسلامي است. پس هدف اين است كه يک نوع ارزشيابي از رفتارهاي رايج در جامعه، براي روشن شدن وضعيت فعلي داشته باشيم. از طرف ديگر، بايد ضوابط ارزشيابي اسلامي را در نظر داشته باشيم که آن نيز متدولوژي خاص خود را دارد؛ اما اينكه ارزش‌‌ها و سبك زندگي موجود چگونه است، بايد از نظر جامعه‌شناختي و روش خاص خودش مشخص شود؛ اما اين‌که ارزش‌هاي اسلامي، به‌مثابه معيار سنجش چيست، بايد اسلام و ارزش‌هاي اسلامي را شناخت. بايد اين دو را با هم تطبيق دهيم که آيا آنچه رايج است با سبک زندگي اسلامي يعني با ارزش‌هايي که اسلام در رفتار معتبر مي‌داند، مطابقت دارد يا ندارد. آن‌گاه بخشي را كه تطابق ندارد، بايد براي اصلاح آن چاره‌جويي شود که چه کنيم مردم به سمت زندگي اسلامي حرکت، و کمبودهايشان را جبران کنند.