یا مهدی زهرا ادرکنی

آيا هنگام آن نرسيده است ؟
خداوند در قرآن شريف مى فرمايد:
اَلَمْ يَاءنِ لِلَّذينَ آمَنُوا اَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ
آيا براى كسانى كه ايمان آورده اند هنگام آن نرسيده است كه دلهايشان براى خدا و آنچه از حق فرود آمد، نرم گردد؟
آيا به راستى پس از اينكه به شما قدرت تعقّل و انديشه عنايت شد و پس از اينكه نشانه هاى خدا را در كران تا كران وجود خود ودر آسمانها وزمين و از هر ذرّه ناچيز تا برگ درخت و گياهى مشاهده كرديد و پس از اينكه تحوّلات عبرت انگيز روزگار و دگرگونى وضعيّت غفلت زدگان را نگريستيد و آيات خدا از هر سو بر شما تلاوت شد و پس از عمرى كه در آن هركس پندپذير بود مى پذيرفت و از هر سو هشدار دهندگان به سويتان آمدند، نداهاى اندرز و موعظه از گذشته و آينده فرا رسيد و پس از اينكه روزگارى در اسلام و ادّعاى مسلمانى و پذيرش دين خدا بر شما سپرى شد؛ با اين همه آيا باز هم وقت آن نرسيده است كه دلهاى شما به ياد خدا نرم و خاشع گردد؟
آيا هنگام آن فرا نرسيده است كه دلهاى شما به ياد خدا خاشع گردد؟ و هنگامى كه او را به ياد آورديد از ايمان آورندگان به او باشيد از آنان كه چون نام خدا برده شود، خوف و هراس بر دلهايتان چيره گردد و شما را از گناه و نافرمانى او باز دارد.
آيا هنگام آن نرسيده است كه ايمان آورندگان با درك و دريافت عظمت پروردگار خويش ، دلهايشان به ياد او و براى او خاشع گردد و او را بخوانند و در زمره كسانى درآيند كه وقتى در پيشگاه او به نماز برخاستند و او را طرف سخن خود يافتند، از كسانى باشند كه در نمازهايشان خشوع مى ورزند.
دريغا! عمر گرانمايه به پايان رسيد و دو ركعت نماز خاشعانه و خالصانه براى خدا نخواندى ! پس اينك ، يك نماز واقعى براى خدايت بخوان ! چرا كه ممكن است همان نماز، آخرين نماز شما باشد.
آيا هنگام آن نرسيده است كه ايمان آورندگان و كسانى كه نيك مى دانند كه هيچ سودبخش و پناهگاهى جز خدا نيست ، قلبهايشان براى او نرم گردد و انديشه و سخنى جز ياد او نداشته باشند؛ آنگاه از كسانى باشند كه چيزى نمى نگرند جز اينكه پيش ‍ از آن و پس از آن و همراه آن خدا را مى بينند.
آيا وقت آن نرسيده است كه ايمان آوردگانى كه عمر گرانبهاى خويش را در بيگانگى از خدا سپرى نموده و در عمرشان حتّى يك روز و يك ساعت خدا را ياد نكرده اند، اينك لحظه اى به خود آيند و قلبهايشان با احساس خوف خدا نرم گردد، بدان اميد كه همين احساس عظمت خدا سرآغاز توبه و بازگشت آنان به سوى پروردگارشان باشد و آنگاه پس از عمرى روى گردانى و بريدگى از حق ، بار ديگر رابطه برقرار گردد و در همان حال با قطع رابطه از خدا از دنيا نروند؟
آيا هنگام آن نرسيده است كه ايمان آوردگان به خدا و آنانكه شناخت دوستان خدا روزيشان شده است ، با فرا رسيدن ماه خونبار محرّم و پديدار شدن هلال خونرنگ عاشورا، دلهايشان به ياد پيشواى بزرگ توحيد گرايان حسين عليه السلام نرم گردد و بر او بگريند؟ چرا كه اين سوگوارى به آن حضرت نشانه ايمان به خدا و خشوع دل در برابر اوست ؛ همانگونه كه : (دوستى حسين ، دوستى خداست و دشمنى او دشمنى خدا.)
و كسى كه با او دوستى ورزد، به خدا دوستى ورزيده و هر كسى به او تمسّك جويد به خدا تمسّك جسته و آن كه او را زيارت كند، خدا را زيارت كرده و هر كه قلبش به ياد او خاشع گردد، به ياد خدا خاشع گشته است ، آيا به راستى وقت آن نرسيده است ؟
آيا مردم را با اندوهى جانكاه كه قلبهايشان لبريز از غم و چشمانشان را گريان كرده است ، نمى نگريد؟
پس ، شما اى ايمان آوردگان ! بدانيد كه اينك ، هنگام خشوع قلب ، به ياد حسين عليه السلام است ، خشوعى كه به ياد خدا و خشوع در برابر او برمى گردد.
پس ، خدا را با ياد حسين عليه السلام بسيار ياد كنيد، با ياد بزرگ مردى كه ياد او به ياد خدا برمى گردد و قلبهايتان با گريه بر حسين و برپا ساختن سوگوارى او نرم و خاشع گردد، كه خشوع به ياد او، به خشوع در برابر خدا برمى گردد.

چرا باید نماز خواند؟

اگرچه فلسفه نماز و عبادت بر کسی پوشیده نیست؛ اما دقت در متون آیات و روایات اسلامی، ما را به نكات و ظرافت­های بیشتری رهنمون می­کند که از جمله این نکته­ها و ظرافت­ها، می توان موارد زیر را بر شمرد:

یاد خدا
روح و اساس و هدف و نماز همان یاد خدا است که به موسی وحی نمود: “أقِمِ الصَّلاةَ لِذِکرِی". البته ذكری كه مقدمه­ی فكر و فكری كه انگیزه عمل بوده باشد؛ چنانكه در حدیثی از امام صادق(ع) آمده است كه در تفسیر جمله­ ی “و لَذِكرُ اللهِ اَكبَر” فرمود: “ذِكرُ اللّه عِندَ ما أَحَلَّ وَ حَرَّمَ": خدا را به یاد داشتن، هنگام رو به رو شدن با حلال و حرام.

از بین برنده ویروس گناه
نماز وسیله­ ی شست و شوی گناهان و نزول مغفرت و آمرزش الهی است؛ چرا که نماز انسان را دعوت به توبه و اصلاح گذشته و بازبینی در رفتار می­نماید. در حدیثی پیامبر(ص) از یاران خود سؤال كرد: “اگر بر در خانه یكی از شما نهری از آب صاف و پاكیزه باشد و در هر روز پنج بار خود را در آن شست و شو دهد، آیا چیزی از آلودگی و كثافت در بدن او می­ماند؟ عرض كردند: نه!
فرمود: نماز درست همانند این آب جاری است، هر زمان كه انسان نمازی می­خواند گناهانی كه در میان دو نماز انجام شده است از بین می­رود”
و به این ترتیب، جراحاتی كه بر روح و جان انسان از گناه می­نشیند، با مرهم نماز التیام می­یابد و زنگارهایی كه بر قلب می­نشیند، زدوده می­شود.

تقویت نهال تقوا
نماز سدی در برابر گناهان آینده است، چرا كه روح ایمان را در انسان تقویت می­كند و نهال تقوا را در دل پرورش می­دهد. می­دانیم “ایمان” و “تقوا” نیرومند­ترین سد در برابر گناهان است و این همان چیزی است كه در آیه­ ی فوق به عنوان نهی از فحشاء و منكر بیان شده است. در روایات می­خوانیم: ” هر گاه از گناه کار بودن نمازخوانی به پیشوایان دین شکایت می­شد، آنان در جواب می­فرمودند: غم مخورید، نماز آنها را اصلاح می­كند” و این چنین نیز می­شد.

زنگ بیدار باش
بزرگترین مصیبت برای رهروان راه حق آن است كه هدف آفرینش خود را فراموش كنند و غرق در زندگی مادی و لذائذ زودگذر دنیا گردند؛ اما نماز به حكم این كه در فواصل مختلف و در هر شبانه روز پنج بار انجام می­شود، زنگ هشداری برای انسان است و هدف آفرینش او را خاطر نشان و موقعیت او را در جهان به او گوشزد می­كند.
این نعمت بزرگی است كه انسان وسیله­ ای در اختیار داشته باشد كه در هر شبانه روز چند مرتبه به او بیدار باش گوید و انسان را همواره هشیار و متذكر نماید که گرد و غبار غفلت بر دل او ننشیند، علاوه بر این كه مداومت ذكر خداوند در شب و روز كه در پرتو نماز حاصل می­گردد همین توجه به خداوند و قیام در برابر او انسان را از معاصی باز می دارد.از این روست که گفته اند: نماز، غفلت­زدا است.

تضعیف زشتی­ها
نماز خود­بینی و تكبر را درهم می­شكند؛ چون انسان در هر شبانه روز هفده ركعت و در هر ركعت دو بار پیشانی بر خاك در برابر خدا می­گذارد و خود را ذره­ای در برابر عظمت او می­بیند و آگاهانه، به حقارت و ناچیزی خود اعتراف می کند؛ به همین دلیل علی(ع) در آن حدیث معروفی كه فلسفه عبادت­های اسلامی در آن منعكس شده است، بعد از ایمان، نخستین عبادت را كه نماز است با همین هدف تبیین می­كند و می­فرماید: “فَرَضَ اللّهُ الإيمانَ تَطهيرا مِن الشِّركِ و الصلاةَ تَنزيهاً عنِ الكِبرِ": خداوند ایمان را برای پاك سازی انسان­ها از شرك واجب كرده است و نماز را برای پاك سازی از تكبر.
همچنین، بازداری از حرص و آز و كم­طاقتی، از دیگر آثار و برکات نماز است، همانگونه که خداوند متعال می­فرماید: “انسان حریص و كم طاقت آفریده شده و هنگامی كه بدی به او رسد بیتابی می­كند و هنگامی كه خوبی به او رسد مانع از دیگران می­شود، مگر نماز گزاران، آنان كه نماز­ها را پیوسته انجام می­دهند".

آثار پر بار نماز در دنيا و آخرت:

ج ـ بهداشت تن و روان:نمازگزاران همواره از صفاي ظاهري و باطني خاصّي برخوردارند كه بي نمازان فاقد آنند.

بهداشت تن: برخي از شرايط نماز، موجب بهداشت تن، لباس و به تبع آن بهداشت محيط زندگي مي شود. در برخي از سخنان معصومين براي برخي نمازها اثر مستقيم بهداشتي عنوان شده است، بطور مثال، علي ـ عليه السلام ـ مي فرمايد:

«قيامُ اللّيلِ مصحّهٌ للبدن»برخاستن شب (براي نماز) سبب سلامتي جسم است.

بهداشت روان: يكي از فلسفه هاي تشريع نماز، «ياد خدا» است چنانكه در قرآن آمده است؛«أَقِمِ الصلوه لِذِكْرِي»براي ياد من نماز بگزار.

و ياد خدا، منشأ آرامش دل و امنيت رواني است، همانطور كه در قرآن مي خوانيم:«أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»هان! به ياد خدا دل ها آرام گيرد.

پس، تأثير نماز در بهداشت رواني مردم نمازگزار قطعي است و آرامش و امنيّت نسبي بيشتري كه در جوامع اسلامي حكمفرماست. شاهد اين تاثير است. به تعبير امام خميني رضوان الله عليه:

« شما پرونده هايي كه در دادگستريها در جاهاي ديگر دادگاههاست برويد ببينيد، از نماز خوانها ببينيد پرونده هست آنجا؟ از بي نماز ها پرونده هست، هر چه پرونده پيدا كنيد، پرونده بي نماز ها هست.»

د ـ نوراني شدن چهره :حضرت صادق ـ عليه السلام ـ مي فرمايد:«صلوه اللّيل تبيّض الوجوه»نماز شب، چهره ها را نوراني مي كند.

نيز از پيامبر گرامي اسلام نقل شده است كه فرمود:«صَلوةُ اللَّيْلِ تُحَسِّنُ الْوَجْهَ وَ …..»نماز شت چهره را زيبا مي سازد.

ه ـ استجابت دعا:

از ديگر آثار نماز، قبول شدن دعاها و رفع نيازهاست. نماز چون بين عبد و معبود پيوند برقرار مي كند و نشانگر تلاش نمازگزار براي رسيدن به ملكوت اعلا و پيوستن به حق است، چنين تلاشي از نظر كردگار عالم مخفي نمانده، در مقابل، دعاهاي او را قبول مي كند و خواسته هايش را برآورده مي سازد. رسول خدا ـ صلي اللّه عليه و آله ـ فرمود:

«مَنْ‏ أَدَّى‏ فَرِيضَةً فَلَهُ‏ عِنْدَ اللَّهِ‏ دَعْوَةٌ ….هر كس واجبي را انجام دهد، در نزد خدا يك دعاي مستجاب دارد.امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود:

«إذا أردت حاجهً، فصلِّ ركعتين وصلِّ علي محمّدٍ و آلِ مُحمَّدٍ و سل تعطه»

هرگاه حاجتي داشتي، دو ركعت نماز بخوان و بر محمد و آل او درود فرست و سپس از خداوند (خواسته خود را) بخواه كه به تو داده مي شود.

و ـ تأخير عذاب دنيوي:

از آنجا كه نماز يكي از بهترين عبادات و افضل آنها به شمار مي رود و نمازگزار محبوب خداوند است و از جايگاه رفيعي برخوردار مي باشد؛ سزاوار است كه خداوند به احترام نماز و نمازگزار، خشم خود را از ديگران بردارد و از خطاي آنها درگذرد. حضرت علي ـ عليه السلام ـ فرمود:

«گاهي خدا اراده مي كند كه مردمي را به خاطر گناهانشان طوري عذاب كند كه احدي باقي نماند ولي در آن ميان نمازگزار پيري را كه با قدم هاي لرزان به جايگاه نماز مي رود و كودكاني را كه در حال تعليم قرآن هستند مي بيند، از عذاب آنها چشم پوشي كرده، آن را به تأخير مي اندازد.

آثار اخروي

الف ـ رحمت و مغفرت الهي

بيشترين آثار عبادات، بويژه نماز در آخرت تجلّي پيدا مي كند و نتايج آن در آخرت نسبت به دنيا بسيار بيشتر است. رسول خدا ـ صلي اللّه عليه و آله ـ فرمود:

«از آن هنگام كه مؤمني به نماز مي ايستد، تا آنگاه كه نمازش را به پايان مي برد، رحمت از بالاي سرش تا افق آسمان بر او سايه مي افكند و فرشتگان، اطراف او را تا افق آسمان، در بر مي گيرند.»

همچنين فرمود:«لَن يَلجَ النّار أحد يصلّي قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِهَا»كسي كه پيش از طلوع و غروب آفتاب نماز گزارد داخل آتش نمي شود.

ب ـ راهيابي به عالم ملكوت

نماز برگ عبوري است در دست نمازگزار كه او را تا اوج كمال و عالم ملكوت مي رساند. رسول خدا ـ صلي اللّه عليه و آله ـ فرمود:

«وقتي بنده مؤمن براي نماز به پا مي خيزد، درهاي بهشت برايش گشوده مي شود و پرده هاي ميان او و خداي متعال برداشته مي شود و همسران بهشتي به استقبال او مي آيند.»

نماز موجب تقرّب انسان هاي با تقوا به خداوند بزرگ است، چنان كه علي ـ عليه السلام ـ فرمود:«الصلوه قربان كلّ تقيّ»نماز نزديك كننده متقين به خداوند است.

امام صادق ـ عليه السلام ـ دراين باره فرمود:«ُ أَفْضَلُ مَا يَتَقَرَّبُ بِهِ الْعَبْدُ إِلَى اللَّهِ بَعْدَ الْمَعْرِفَةِ بِهِ الصَّلَاةُ و….»

پس از خداشناسي و معرفت هيچ عاملي، بهتر از نماز انسان را به خدا نزديك نمي كند.

رهبر معظّم انقلاب حضرت آيه ا… خامنه اي «دام ظله العالي» در بخشي از پيام خود به سمينار نماز با عنايت به اين حديث شريف فرمودند:

«هيچ وسيله اي محكمتر و دائمي تر از نماز براي ارتباط ميان انسان با خدا نيست.»

ج ـ ورود به بهشت

نمازگزاري كه با انجام فرمان الهي به درجه بالايي از معرفت رسيده و به درگاه الهي تقرّب جسته؛ تنها بهشت سزاوار اوست. رسول خدا ـصلي اللّه عليه و آله ـ فرمود:«مَنْ عَلِمَ أنَّ الصَّلاةَ حَقُّ واجِبٌ دَخَلَ الْجَنَّةَ»كسي كه بداند نماز حقي است كه خدا واجب كرده ، داخل بهشت مي شود.

آثار پر بار نماز در دنيا و آخرت

دستورات شريعت مقدّس اسلام همواره با مصلحتي مادي يا معنوي يا هر دو همراه است، گر چه فكر ما از درك آن عاجز باشد در این مقاله در سدد بیان برخی ازآثار دنیوی و اخروی نماز از دیدگاه آیات قرآن و روایات معصومین علیهم السلام هستیم.

در اين بحث به برخي از آثار پر بار نماز كه در دنيا و آخرت تحقق مي يابد و در آيات و روايات به آن تصريح شده، مي پردازيم.

آثار دنيوي

الف- جلوگيري از گناه و فحشا

جنبه باز دارندگي نماز از فحشا و منكر يكي از آثار ارزشمند اين فريضه الهي است؛ نماز از آن جهت كه موجب توجه انسان به خدا مي شود و در شبانه روز، حداقل پنج بار تكرار مي شود، انسان را از فحشا و منكر باز مي دارد؛ زيرا نمازگزار براي نزديكتر شدن به خداوند تلاش خود را در جهت انجام كارهاي نيك و كسب اخلاق حسنه بيشتر مي كند. قرآن با توّجه به اين اصل مسلّم مي فرمايد:

«أَقِمِ الصلوه إِنَّ الصلوه تَنْهي عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ»

نماز را بر پا كن كه آدمي را از گناهان و كردار زشت باز مي دارد.

چند تن از ياران رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ به حضور آن حضرت رسيدند و درباره يكي از مسلمانان كه هميشه پشت سر پيامبر نماز جماعت مي خواند، ولي مرتكب گناهان نيز مي شد، گفتگو كردند. حضرت به آنها فرمود: (نگران نباشيد) نمازش او را از گناه باز مي دارد. طولي نكشيد كه آن شخص گناه را ترك كرد و توبه نمودن حضرت فرمود:

«كسي كه از نماز اطاعت نكند، نماز واقعي را به جا نياورده است. اطاعت از نماز اين است كه از منكرات و زشتيها دوري كند.»

ب ـ استقامت در برابر مشكلات

از ديگر آثاري كه در سايه نماز، نصيب نمازگزار مي شود، قدرت و نيروي مقاومت در برابر مشكلات و سختيهاست. به عبارت ديگر، نماز كه رابطه معنوي بين شخص و عالم بالاست، قدرتي در انسان ايجاد مي كند كه با وجود آن در مقابل سختيها و مشكلات ، شكست ناپذير خواهد بود. قرآن مي فرمايد:

«إِنَّ الْإِنْسانَ خُلِقَ هَلُوعاً إِذا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعاً وَ إِذا مَسَّهُ الْخَيْرُ مَنُوعاً إِلاَّ الْمُصَلِّينَ الَّذِينَ هُمْ عَلي صَلوتِهِمْ دائِمُونَ»

آدمي حريص خلق شده، وقتي كه شر و بدي به او مي رسد، جزع و بي تابي مي كند و زماني كه نعمت و خير به او مي رسد حق مستمندان و فقرا را نمي دهد، مگر نمازگزاران؛ كساني كه در نمازشان مداومت دارند.

از اين رو، قرآن به مؤمنين سفارش مي كند:

«يا أَيُّهَا الَّذِينَ امَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلوهِ»

اي مومنان، از شكيبايي و نماز كمك جوييد.

تقوا، اساس مسجد:

والذين اتخذوا مسجدا ضرارا و كفرا و تفريقا بين المؤ منين و ارصادا لمن حارب الله و رسوله من قبل و ليحلفن ان اءردنا الا الحسنى و الله يشهد انهم لكاذبون # لا تقم فيه اءبدا لمسجد اءسس على التقوى من اءول يوم اءحق اءن تقوم فيه فيه رجال يحبون اءن يتطهروا و الله يحب المطهرين . (1)
منافقان كسانى هستند كه مسجدى ساختند به قصد زيان رساندن بر پيامبر و مؤ منان و تقويت كفر و ايجاد جدايى ميان مؤ منان و كمين گاه براى كسانى كه با خدا و پيامبرش از پيش مبارزه كرده بودند. آنان سوگند ياد مى كنند كه نظرى جز نيكى نداشته ايم ، اما خداوند گواهى مى دهد كه آنان دروغ مى گويند، هرگز در آن به نماز نايستاد، آن مسجدى كه از روز نخست بر اساس تقوا بنا شده شايسته تر است كه در آن به نماز قيام كنى ؛ در اين مسجد، مردانى هستند كه دوست دارند پاك و منزه باشند و خداوند پاكيزگان را دوست دارد.

اين آيات در شاءن گروهى از منافقان است كه با توطئه هاى ابو عامر مسيحى و براى تحقق بخشيدن به اهداف شوم و نقشه هاى شيطانى خود، به ساختن مسجدى در مدينه اقدام كردند كه بعدا به نام مسجد ضرار معروف شد؛ ماجرا از اين قرار است كه به هنگام ظهور قدرتمند اسلام در مدينه ، ابو عامر به شدت ناراحت شد، وى براى مبارزه با اسلام با منافقان اوس و خزرج همكارى صميمانه اى آغاز كرد. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله هنگامى كه از نقشه ها و اهداف وى آگاه شد، در صدد تعقيب وى بر آمد، ابو عامر از مدينه گريخت و به مكه آمد و از آنجا به طائف و سرانجام به شام رفت و در آنجا رهبرى منافقان مدينه را بر عهده گرفت ؛ او در نامه اى به منافقان مدينه نوشت كه لشكرى از سپاهيان رم به كمكشان خواهد آمد تا محمد صلى الله عليه و آله و يارانش را از مدينه خارج سازند.

همچنين از آنان خواست براى خود مسجدى نزديك مسجد قبا بسازند و در موقع نماز، آنجا گرد آيند و زير نقاب مسجد، برنامه هاى خود را عملى كنند.

هنگامى كه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله عازم غزوه تبوك بود، گروهى از اين منافقان به نزد آن حضرت آمدند و به بهانه اينكه افراد ناتوان و بيمار و پيرمردان از كار افتاده نمى توانند در شب هاى بارانى و سرد زمستانى به مسجد قبا بيايند، از پيامبر صلى الله عليه و آله خواستند تا اجازه دهد كه مسجدى در ميان قبيله خود (بنى سالم ) بسازند؛ پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود:
اكنون آماده نبردم و اگر به خواست خداوند متعال بازگشتم ، پيش شما خواهم آمد و با شما در آن نماز خواهم گذارد.

منافقان در غياب پيامبر صلى الله عليه و آله ساختمان مسجد را به پايان رساندند، پس از جنگ تبوك ، نزد حضرت صلى الله عليه و آله آمدند و گفتند: دوست داريم كه پيش ما بيايند و با ما در آن مسجد نماز گذاريد؛ حضرت فرمود: لباس مرا بياوريد تا بپوشم و با آنان بروم .

در اين هنگام آيات فوق نازل شد و پرده از نقشه پليد آنان برداشت ؛ بى درنگ پيامبر صلى الله عليه و آله گروهى از اصحاب را خواندند و به آنان دستور دادند كه مسجد را آتش بزنند و بقاياى آن را ويران كنند و به جاى آن براى مدتى محل زباله شد. (2)

همان گونه كه از اين آيات بر مى آيد، بنيانگذاران اين مسجد در زير نقاب اين نام مقدس ، اهداف شومى را دنبال مى كردند. بر اين اساس ، خداوند به پيامبرش دستور مى دهد كه در چنين مسجدى كه براى زيان رساندن به مسلمانان و گستردن كفر و الحاد در جامعه اسلامى بنا شده است هرگز قيام به عبادت نكند و به جاى آن شايسته است پيامبر صلى الله عليه و آله در مسجدى به نماز ايستد كه اساس تقوا و هدفى الهى بنياد شده است . به اعتقاد مفسران و تاءييد روايات معصومان عليهم السلام ، مراد از اين مسجد، همان مسجد قبا است كه در مقايسه با مسجد ضرار آمده است .(3)

هر چند بنابر روايات كه از رسول اكرم صلى الله عليه و آله نقل شده است (4) ، اين احتمال نيز وجود دارد كه مراد، مسجد رسول اكرم صلى الله عليه و آله باشد؛ اما با توجه به تعبير اول يوم در اين آيه شريفه و با توجه به اينكه مسجد قبا نخستين مسجدى بود كه پس از هجرت نبوى ساخته شد، احتمال اول ، مناسبتر به نظر مى رسد. سپس قرآن به ويژگى ديگر اين مسجد اشاره كرد، فرموده است :
(فيه رجال يحبون ان يتطهروا…).

در اينكه مراد از طهارت در اين آيه ، پاكيزگى صورى و اجتناب از پليدى هاى ظاهرى است يا پاك شدن از گناهان و طهارت معنوى ، در ميان مفسران اختلاف است . (5) پاره اى از روايات طهارت ظاهرى را تاءييد مى كند (6) . البته اين روايات دليل بر منحصر بودن مفهوم آيه به اين مصداق نيست ، يعنى ممكن است منظور از طهارت در اينجا هر گونه پاكيزگى از صورى و معنوى باشد.

در هر صورت ، از اين بحث چنين بر مى آيد: مسجد كه كانون ايمان و تقوا و محيط پاكى و قداست و مركز تبلور عبوديت و نيايش در برابر پروردگار جهان است ، بايسته است كه شالوده و اساس آن بر تقوا و پاكى بنا شده باشد و پاسداران و دست اندركاران آن افرادى مؤ من ، پرهيزكار و مصمم باشند و هر گاه بنايى براى اغراض ناپاك با نام مقدس مسجد به وجود آيد، بايد در هدم و از بين بردن آن كوشيد، چنانكه رسول خدا صلى الله عليه و آله دستور ويران كردن و به آتش كشيدن مسجد ضرار را صادر فرمودند.

برگرفته از: کتاب جايگاه مساجد در فرهنگ اسلامى

پی نوشت

1-سوره توبه / 107 - 108.
2-واحدى نيشابورى ،  صص 175 و 176.
3-الميزان ، ج 9، ص 622.
4-تفسير الضوح رازى ، ج 5، ص 253.
5-مجمع البيان ، ج 5، ص 73.
6-الميزان ، ج 9، ص 622..