یا مهدی زهرا ادرکنی

تبيين فلسفۀ وجودي زيارت اربعين

گفتني است از جمله سنّت‏ هاى مهم روز بيستم صفر يعني روز اربعين حسينى زيارت اربعين امام حسين عليه السلام است. به نحوي که امام حسن عسکرى عليه السلام، زيارت اربعين (امام حسين عليه السلام) را به عنوان يکي از نشانه هاو علائم فرد مؤمن برشمرده است و براى اين روز زيارت مخصوصى از امام صادق عليه السلام نيز نقل شده است.

مرحوم‏ علّامه مجلسى‏ در زاد المعاد مى‏نويسد: «چون جابر که از بزرگان صحابه بود، اساس اين کار را گذاشت، مى‏ تواند دليل فضيلت زيارت آن حضرت در اين روز شده باشد» ليکن با اين حال، احتمال مى‏ دهد وجوه ديگرى داشته باشد که بر ما مخفى است.

به نظر مي­ رسد نمي­توان اهتمام ويژه ائمۀ اطهار(عليهم السلام) نسبت به زيارت اربعين را به صرف زيارت آن حضرت از سوى جابر بن عبداللَّه انصارى در اربعين مورد نظر قرار داد، به ويژه آنکه زيارت اربعين اختصاص به امام حسين عليه السلام دارد و درباره هيچ يک از ديگر معصومان چنين زيارتى وارد نشده است بلکه همانطور که دانشمند بزرگ و محقّق شهير ابوريحان بيرونى‏ گفته است: «وَفِي الْعِشْرينَ رُدَّ رَأْسُ الْحُسَيْنِ عليه السلام إلى جُثَّتِهِ حَتَّى دُفِنَ مَعَ جُثَّتِهِ، وَ فيهِ زِيارَةُ الْأَرْبَعينَ‏؛ در بيستم صفر سر مطهّر امام حسين عليه السلام به پيکرش بازگردانده شد و همراه آن به خاک سپرده شد و در همين روز زيارت اربعين وارد شده است».

هم چنين علّامه مجلسى(ره) در زادالمعاد مى‏ نويسد: «مشهور آن است که سبب تأکيد زيارت آن حضرت در اين روز، آن است که امام زين العابدين عليه السلام با ساير اهل بيت در اين روز بعد از مراجعت از شام به کربلاى معلّى وارد شدند و سرهاى مطهّر شهداء را به بدن‏ هاى ايشان ملحق کردند».

بنابراين زيارت اربعين پس از الحاق سر آن حضرت به بدنش در روز بيستم صفر، سنّت گرديد، در نتيجه و با توجه به اين نکته که اربعين فى حدّ نفسه امتيازى ندارد، آن گونه که شب‏هاى جمعه و نيمه شعبان و ليالى قدر و عيدَيْن و عرفه، بر ساير ايام و ليالى امتياز دارند، بايد در اربعين امام حسين عليه السلام حادثه ويژه‏اى اتفاق افتاده باشد که آن را از ساير روزهاى قبل و بعدش ممتاز ساخته باشد و اين جز با الحاق سرهاى شهدا به بدن‏هايشان و زيارت قبور شهدا توسط امام سجاد عليه السلام و کاروان همراه، نمى‏تواند باشد. لذا فلسفۀ وجودي اهميّت زيارت اربعين به سبب الحاق سرهاى شهدا در اين روز توسط امام سجاد عليه السلام و زيارت آن قبور پاک، توسط امام عليه السلام و کاروان حرم حسينى در اربعين است.

پياده روي روز اربعين از سوي زائران حسيني در نوع خود به عنوان ابراز عظمت امام حسين(عليه السلام) مطرح است؛
در وهلۀ نخست بايد اذعان نمود از گذشته دور تا زمان حاضر هر زمان که شيعيان فرصتى پيدا مى‏کردند، روز اربعين حسينى را به کربلا مى‏ رفتند و با شور و هيجان و اخلاص، آن حضرت را زيارت مى‏ نمودند. در طول اين سال‏ها نيز ميليون‏ها عاشق دلسوخته اربعين را به کربلا مى‏روند و شهيدان کربلا را زيارت مى‏ کنند.

به يقين مراسم با عظمت حسينى از افضل شعائر اسلامى است که از ائمّه اهل‏بيت عليهم السلام به ما رسيده است و شايد هنوز زود است که ما عظمت قيام امام حسين(عليه السلام) را درک کنيم و به عمق آن برسيم.از اين رو شاخصۀ وجودي اربعين را مي­توان در نقش بسيار مهمّى که شهادت امام حسين عليه السلام در بقاء اسلام ايفا نمود و همچنين مصائب عظيم آن حضرت جستجو نمود، به نحوي که زيارت اربعين‏ تنها در مورد امام حسين عليه السلام وارد شده، و براى ساير معصومين عليهم السلام زيارت اربعين‏ وجود ندارد.

بي شک جاذبه مراسم اربعين به قدرى است که هر سال بزرگ‏ترين اجتماع زائران حسينى در اربعين‏ در تاريخ کربلا ثبت مي­ گردد، آن هم با پاي پياده و نيزدر ميان همه خطرات احتمالي که زائران حسيني را تهديد مي­ کند،ليکن سوگواران حضرت سيدالشهدا از نجف و ديگر نقاط با پاي پياده به سمت کربلاي معلي در حرکت هستند و غوغاي عجيبي را به پا کرده اند که بايد اين ظرفيت عظيم فرهنگي و ديني را حفظ نمود.

علت سجده دار شدن زیارت عاشورا چیست؟

وقتی پیشانی حضرت به خاک افتاد حضرت این فراز انتهایی را شروع کرد و فرمود: «اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَمْدَ الشَّاکِرِینَ» و این خیلی مهم است و به این علت این فراز سجده دار شده است
در عبارت سجده زیارت عاشورا می خوانیم: «اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَمْدَ الشَّاکِرِینَ لَکَ عَلَى مُصَابِهِمْ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى عَظِیمِ رَزِیَّتِی اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی شَفَاعَةَ الْحُسَیْنِ یَوْمَ الْوُرُودِ وَ ثَبِّتْ لِی قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَکَ مَعَ الْحُسَیْنِ وَ أَصْحَابِ الْحُسَیْنِ الَّذِینَ بَذَلُوا مُهَجَهُمْ دُونَ الْحُسَیْنِ علیه السلام‏»

زیارت عاشورا حدیث قدسی است و اولین کسی که از اهلبیت علیهم السلام متن زیارت عاشورا را برای عموم مردم خواند، امام باقر علیه السلام است که فرمود پدرم، او از پدرش او از جد ما از پیامبر (ص) و از جبرئیل و جبرئیل از خداوند متعال نقل کردند که خداوند فرمود:

السلام علیک یا أبا عبدالله. یعنی متن زیارت در بین اهلبیت علیهم السلام بوده است. روایت وارد شده که سیدالشهدا در روز عاشورا دو بار زیارت عاشورا را قرائت کردند، این خیلی مهم است؛ یک بار سیدالشهدا بین نماز ظهر و عصر روز عاشورا از ابتدا تا انتهای زیارت را خواندند و یک بار از صبح عاشورا تا غروب عاشورا بنا بر مناسبتی تکه ای از زیارت عاشورا را خواندند؛ این مطلب از یک جنبه بسیار با اهمیت است و قابل ذکر در روضه‌ هاست، آن مرتبه ای که کامل خواندند بین الصلاتین بود اما یک باری را که تکه تکه خواندند تمام فرازهای زیارت عاشورا خوانده شد جز این فرازی که الان سجده دارد اینجا دیگر حضرت به شهادت رسیدند شما سجده های آیات قرآن را نگاه کنید یا سجده واجب هستند یا سجده مستحب و در تمام این موارد چه واجب و چه مستحب، کلمه سجده در تمام این آیات ذکر شده است، شما این فراز انتهایی زیارت عاشورا را می‌ خوانید در حالی که هیچ کلمه سجده ای در آن ذکر نشده است و سجده مستحب هم است، نه سجده واجب؛ چرا بدون ذکر کلمه سجده، ما سجده می‌ کنیم؟.

جواب در این روایت آمده است که از ابتدا، این فراز سجده نداشته است، یعنی از ابتدا که این زیارت به وسیله حدیث قدسی بر پیامبر (ص) وارد شد، سجده نداشته است و سجده آن در روز عاشورا به وجود آمده است که سیدالشهدا از صبح روز عاشورا بنا به مناسبتی فرازی از زیارت را می‌ خواندند و تا موقعی که حضرت به شهادت رسیدند تمام فرازهای زیارت را خواندند و بعد به شهادت رسیدند و این فراز سجده خوانده نشد تا زمانی که آن ملعون لعین بالای سر حضرت آمد تا سر مبارک ایشان را از تن جدا کند از جلو نتوانست سر را جدا کند، پیکر را برگرداند و سر را از قفا جدا کرد؛ وارد شده است که وقتی پیشانی حضرت به خاک افتاد حضرت این فراز انتهایی را شروع کرد و فرمود: «اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَمْدَ الشَّاکِرِینَ» و این خیلی مهم است و به این علت این فراز سجده دار شده است؛ شما اینجا کلمه سجده ای را اینجا نمی بینید، با اینکه در آیات قرآن در تمام موارد واجب و مستحب، کلمه سجده وارد شده است چرا که حضرت در حال سجده عرضه می دارند: «اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَمْدَ الشَّاکِرِینَ»؛ هم علت سجده دار شدن مشخص است، و هم اینکه حضرت در چه حالی بوده اند؟؛ نه در حالی که حضرت علی اکبر یا طفلشان را از دست داده اند یا از اسب افتاده اند، در حالی حضرت به اینجا رسیده که به پیکر بی جان حضرت رحم نمی کنند و می ‌خواهند سر حضرت را از بدن جدا کنند در این حال حضرت شاکر و حامد خداوند است اینجا باید صبر سیدالشهدا را مزه مزه کرد.

اگرچه اربعین به دیار یار نرسیدیم اما حسینی می‌مانیم

این روزها همپای کاروانیان کربلا، میلیون‌ها زائر دلسوخته حسینی راهی سفری شده‌اند که آغازگرش جابر ابن‌عبدالله بود و در این میان چشمانی منتظر از سفر جا مانده‌اند.
خبرگزاری فارس: اگرچه اربعین به دیار یار نرسیدیم اما حسینی می‌مانیم

 روزها پس از عاشورا به کندی گذشت و اینک در آستانه چهل روز پس از آن غروب خونین، زائرانی عازم سفر معرفت هستند.

اربعین هنگام میثاق و پیمان دوباره‌ای با کاروان به مقصد می‌رسد…

هنوز هم دل آسمان پر از اشک و سر زمین به زیر است و خورشید، سرخ فام و صحرای کربلا شرمسار است.

هنوز هم داغ حسین(ع) جان‌سوز است؛ عاشورا چنان صحنه هستی را دگرگون ساخت که گویی آثار قیامت بر اندامش هویداست.

چگونه می‌توان عزت حسین(ع) را در عاشورا از یاد برد؟ یا چگونه می‌توان تصویر دلاوری‌های حضرت عباس(ع) را از ذهن دور داشت؟ اصلا مگر می‌توان آرامش و شکوه زینب(س) را نادیده گرفت؟ مگر می‌شود وجود سجاد(ع) را در شام ندید و خطبه‌هایش را نشنید؟ چگونه می‌توان با کاروان داغدار حسین از کربلا تا شام همراه نشد؟ چگونه می‌شود سرهای بریده و اهانت‌های یزیدیان را نادیده گرفت؟

باز هم اربعین در راه است و با وجودی که قرن‌ها از وقوع آن همه مصیبت می‌گذرد؛ ولی هنوز بغض‌ها تازه است، هنوز هم آسمان از نام حسین(ع) و عباس(ع) و سجاد(ع) و علی‌اصغر(س) بارانی است.

زخم این ناجوان‌مردی، التیام نیافته است؛ و گویی اربعین هر سال، نخستین اربعین حسینی است که عاشقان پیراهن صبوری می‌درند و تاب از دست می‌دهند و به عزای حسین(ع) و یارانش می‌نشینند.

چند روزی است که کاروان‌ها یکی پس از دیگری راهی می‌شوند و جاماندگان از قافله اربعین، التماس دعایی دارند به وسعت دل‌های شکسته و چشمان به اشک نشسته.

هرکس می‌خواهد سهمی در این سفر عشق داشته باشد و آنانی که حسرت به دل اربعین هستند بیشتر تکاپو می‌کنند تا سهمی در لمس شش گوشه داشته باشند.

اربعین در راه است و زوار اربعین راهی شده‌اند، بانگ قافله از دور به گوش می‌رسد و پای پیاده عزم سفری می‌کند که پایانش به لبیک می‌رسد.

در حضور هفت گروه، هفت کار را مخفی کن
ﺍﻣﯿﺮﺍﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ ﻋﻠﯽ ﻋﻠﯿﻪ ﺍﻟﺴﻼﻡ فرمودند: در حضور هفت گروه، هفت کار را مخفی

کن تا سعادتمند گردی :

1. ﺩﺭ ﺣﻀﻮﺭ ﻓﻘﯿﺮ، ﺩﻡ ﺍﺯ ﻣﺎﻝ ﻭ ﻣﻨﺎﻟﺖ ﻧﺰﻥ.
2. ﺩﺭ ﺣﻀﻮﺭ ﺑﯿﻤﺎﺭ، ﺳﻼﻣﺘﯽ ﺍﺕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﺧﺶ ﻧﮑﺶ.
3. ﺩﺭ ﺣﻀﻮﺭ ﻧﺎﺗﻮﺍﻥ ، ﻗﺪﺭﺕ ﻧﻤﺎﯾﯽ ﻧﮑﻦ.
4. ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻏﺼﻪ ﺩﺍﺭ، ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﻧﮑﻦ.
5. ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺯﻧﺪﺍﻧﯽ، ﺁﺯﺍﺩﯼ ﺍﺕ ﺭﺍ ﺟﻠﻮﻩ ﻧﻤﺎﯾﯽ ﻧﮑﻦ.
6. ﺩﺭ ﺣﻀﻮﺭ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺑﯽ ﺑﭽﻪ، ﺍﺯ ﺑﭽﻪ ﻫﺎﯾﺖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﮑﻦ.
7. ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﯾﺘﯿﻢ ﺍﺯ ﭘﺪﺭ ﻭ ﻣﺎﺩﺭﺕ ﻧﮕﻮ. (ﭼﻮﻥ ﺳﻮﺯ ﺩﻝ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺯﻭﺩﯼ ﺳﺮﺩ ﻧﻤﯿﺸﻮﺩ).
تحف العقول، ص167